Henk van der Zee: de zingende scheidsrechter

Na de eerste jaren van zijn leven op het Indonesische eiland Celebes te hebben doorgebracht, kwam Henk van der Zee in 1947 definitief naar Nederland. Via Haarlem, Overveen en Zandvoort kwam hij in Friesland terecht. Als kleine jongen was hij al veelvuldig met de bal bezig en kwam hij in aanraking met het voetbalwalhalla in Heerenveen. Daar zag hij Lenstra, Wilkes en Rijvers keer op keer schitteren. Als voetballer heeft hij het niet verder geschopt dan het vierde elftal, maar als scheidsrechter en later begeleider van jonge talenten leverde hij een zichtbare bijdrage aan zijn geliefde voetbalsport. Bij zijn afscheid op 70-jarige leeftijd twee jaar geleden, ontving hij een waarderingsspeld in zilver van de KNVB.

Interview uit 2005 door Yoerak J. van Voorst

Wanneer en hoe ben je scheidsrechter geworden?
In 1965 kwam een bestuurslid van het noordelijk district naar mij toe met de vraag of ik scheidsrechter wilde worden. Ik ben daarover gaan nadenken en dat leek me wel wat. Ik heb me aangemeld bij de scheids- rechtersvereniging in Leeuwarden en heb de cursus gevolgd.

Wat was je eerste wedstrijd?
Friesland A1 – FVC A1, twee clubs uit Leeuwarden. Mijn begeleider zei na afloop: ‘Henk, je gaat me toch niet vertellen dat die je eerste wedstrijd was’. Hij vond al direct dat ik een perfecte wedstrijd gefloten had. Tot 1970 heb ik in de FVB gefloten. Zaterdag de jeugd en zondag senioren. Binnen niet al te lange tijd zat ik in groep 2. Daarna zijn we naar Brabant verhuisd, waar ik weer onderaan de ladder moest beginnen, maar dat vond ik niet erg. Ik heb 18 jaar met plezier gefloten of het nu een standaard- of derde elftal was. Na 18 jaar gefloten te hebben vond ik het genoeg. Vanuit de COVS kwam toen de vraag of ik scheidsrechters wilde begeleiden. Dat leek me wel wat. Scheidsrechters werden vroeger namelijk vanaf de cursus in het diepe gegooid. Bovendien bleef ik op die manier actief betrokken in het scheidsrechtergebeuren.

Ooit gedacht om te rapporteren?
Ik ben er vaak voor benaderd, maar dat trekt mij absoluut niet. Ik voelde mij meer geroepen tot de mensen die de praktijk ingaan. Het persoonlijke contact met de fluittist vind ik erg belangrijk.

Wat betekent de COVS voor jou?
Ik ben direct in 1967 lid geworden van de COVS in Leeuwarden. De COVS betekent heel veel voor mij. Je steekt altijd wat op van collega scheidsrechters. Een scheidsrechter zonder COVS heeft geen poot om op te staan. Ik vergelijk het met de bonden in het bedrijfsleven. De KNVB moet inzien dat ze niet zonder de amateurscheidsrechter kan. Het draait niet alleen om betaald voetbalscheidsrechters. Ik zie graag dat er een speciale avond georganiseerd wordt door de KNVB voor scheids-rechters die vanwege het bereiken van de maximale leeftijd moeten stoppen.

Wie was je voorbeeld als scheidsrechter?
De Rotterdammer Dirk Nijs. Hij had elke wedstrijd perfect in de hand. Hij had een persoonlijke benadering en omgang met spelers.

De mooiste voetballer aller tijden?
Abe Lenstra. Samen met Kees Rijvers en Faas Wilkes was hij het gouden trio. Abe was een groot sportman. Er was geen sport waar hij niet aan deed.

Anekdote 1 als scheidsrechter?
Ik was een keer zo zeker van een buitenspelmoment dat ik affloot, waarop een speler tegen mij zei: ‘scheids ziet u die speler daar’, waarop ik antwoordde: ‘Je hebt volkomen gelijk’. Hij reageerde met: ‘Fouten maken we allemaal’. Dat vond ik een schitterende opmerking.

Wat is momenteel de meest talentvolle scheidsrechter?
Ik vind het jammer dat Nederlandse scheidsrechters weinig acteren op het internationale podium. Ik heb het idee dat jonge scheidsrechters te snel gebracht worden. De juiste begeleiding is erg belangrijk.

Wat is er veranderd in de manier van fluiten van toen en nu?
Het accepteren van de leiding. Vroeger werd er veel meer geaccepteerd dan tegenwoordig. De huidige mentaliteit van normen en waarden is daar de oorzaak van.

Anekdote 2 als scheidsrechter?
Bij Wilhelmina was er een internationaal pupillentoernooi. Een speler haalde toen professioneel iemand onderuit. Ik sprak hem daarop aanen vroeg waarom hij dat deed. Hij zei: ‘Dat heb ik gisteren op de televisie gezien’ Ik draaide me om en moest in mezelf erom lachen.

Moet een scheidsrechter zelf gevoetbald hebben?
Ja, een scheidsrechter moet het voetballen bewust meegemaakt hebben. Dan pas kan hij een wedstrijd goed beoordelen. Dit geldt ook voor de rapporteur.

Anekdote als begeleider?
Ik ben een keer meegegaan met een scheidsrechter die van zichzelf vond dat hij wel goed floot. In de rust gaf ik enkele aanwijzingen die hij in de tweede helft toepaste. Hij gaf aan dat hij heel veel had opgestoken.

Welke regel of verandering wil je terugdraaien?
Het absoluut niet meer aanraken van de bal nadat er gefloten is. Als een speler de bal geeft, dan moet dat niet afgestraft worden. Wegtrappen van de bal natuurlijk wel.

Introductie van gele en rode kaarten?
Dat heb ik als prettig ervaren. Daarvoor was het een administratieve rompslomp op het veld. Evenals het gebruik van rugnummers.

Wat vind je de mooiste regel?
Voor elk spelmoment is er een regel. Erg prettig vind ik de afstandsbepaling bij een inworp en vrije trap. Het valt me op als er bij het hockey een overtreding wordt begaan, dan lopen ze gelijk weg, zodat de vrije bal direct genomen kan worden. Ik zou dat ook graag bij het voetbal zien. De bescherming van keepers vind ik ook erg belangrijk en plezierig. Vroeger gebeurde dat niet.

Dieptepunt in het voetbal?
De supportersrellen en spreekkoren in het stadion. Volgens mij doet de KNVB daar niets aan. Als het de spuigaten uitloopt, moet de betrokken vereniging aangepakt worden. Bij de amateurs is dat al wel gedaan, maar het betaald voetbal blijft wat dat betreft ver achter om maatregelen te nemen. De tijd ligt ver achter ons dat we gezellig naar het voetbal konden zonder trammelant. Ik ben blij dat ik dat nog heb meegemaakt.

Amateur- of betaald voetbal?
Amateurvoetbal trekt me net iets meer, want het is een sport voor tijdverdrijf. Het betaalde voetbal is een apart hoofdstuk. Dat is pure business geworden.

Betaald voetbal heeft fulltime scheidsrechters nodig?
Dat zonder meer. om de scheidsrechters goed te begeleiden kan dat niet meer uitblijven. Het hoort bij de bedrijfstak dat voetbal heet.

Jeugd- of seniorenvoetbal?
Ondanks dat ik met veel plezier de senioren heb gefloten, geef ik de voorkeur aan jeugdvoetbal. Dat heeft te maken met de mentaliteit van normen en waarden. De jeugd is nog op bepaalde mogelijkheden te vormen. Je kunt langs een speler lopen met een corrigerende opmerking. Dat is uitgesloten bij de senioren, daar kun je geen kant meer mee op.

Anekdote 3 als scheidsrechter?
In Velddriel is de wedstrijd 10 minuten aan de gang. Ik fluit voor een overtreding. Een supporter is het er niet mee eens en riep: ‘Scheids, de volgende keer ben je voor mij’. Even later bij een inworp zei ik tegen de bewuste persoon: ‘Hier ben ik, pak me dan’. De hele wedstrijd heb ik hem niet meer gezien of gehoord.

Als voetbal niet zou bestaan…
Misschien was ik dan begeleider van hockey geweest. Heel veel sporten hebben mijn aandacht. Vroeger heb ik ook aan volleybal gedaan. Naast het voetbal is mijn grootste hobby het Vughtse mannenkoor.

Stelling: Voetbal hoort niet op de commerciële zender?
Tot nu toe heb ik de uitzendingen van de NOS als prettig ervaren. Sinds de komst van Talpa erger ik me bont en blauw. Er wordt te veel gepraat en wat je wilt zien, krijg je niet te zien. Ik zou wel eens het amateurvoetbal willen zien bij de NOS. Naast voetbal vind ik de andere sporten net zo belangrijk.

Hoe zie jij de toekomst van de scheidsrechter?
Rooskleurig. Net als in het leven heb je te maken met voor- en tegenspoed. Voor de scheidsrechter is dat precies hetzelfde.

Jouw idee voor een COVS-clubavond?
Iemand uitnodigen uit een andere sport. Bijvoorbeeld een trainer van een andere vereniging.